Wczorajszej nocy przypadła 80. rocznica jednej z najbardziej znanych ucieczek jenieckich podczas II wojny światowej. To właśnie zdarzenie oraz Święto Lotnictwa Polskiego przypadające na środę (28.08) będą upamiętnione podczas jutrzejszych uroczystości na terenie Aeroklubu Jeleniogórskiego.
Owa ucieczka, której rocznica właśnie obchodzona, była jedną z największych w czasie II wojny światowej. Chęć ucieczki zgłosiło wówczas aż 500 jeńców. Do samej "akcji" zakwalifikowano ok. 200 osób - poprzez losowanie...
Wcześniej przez rok kopano 3 długie podziemne tunele, aby do ucieczki wykorzystać jeden z nich. Na podstawie tych wydarzeń nakręcono m.in. film "Wielka ucieczka".
Samą ucieczkę zaplanowano w nocy z 24 na 25 marca 1944 roku. Aż 80 alianckich lotników z różych krajów, w tym 7 Polaków, przedostało się podziemnym tunelem poza druty niemieckiego obozu Stalag Luft 3 w Żaganiu. W efekcie wolność zyskało tylko 3 z nich, a 50 zostało rozstrzelanych...
Wspólny opór reżimowi
Stalag Luft 3, założony 5 maja 1942 roku, był częścią dużego kompleksu niemieckich obozów w Żaganiu. Obóz przeznaczony był głównie dla lotników angielskich i amerykańskich zestrzelonych podczas nalotów na Niemcy. Jednak w jego murach przebywali także Czesi, Francuzi, Belgowie oraz Polacy służący w brytyjskim Royal Air Force, którzy wspólnie stawiali opór niemieckiemu reżimowi.
Do marca 1943 roku alianccy jeńcy wykopali około 100 tuneli. Chociaż większość z nich została wykryta przez Niemców, to wiosną 1943 roku utworzono „Komitet X” pod kierownictwem mjr. Rogera Bushella, który organizował masowe ucieczki.
Pomimo sejsmografów i detektorów zainstalowanych przez Niemców, jeńcy rozpoczęli budowę kolejnych tuneli. Jeden z nich miał 110 metrów długości, znajdował się 9 metrów pod ziemią, był wyposażony w drewniane szyny do wywożenia ziemi, wentylację oraz oświetlenie elektryczne. Wejście do tunelu ukryto pod piecykiem w baraku.
Film: CD-R
Równocześnie w tajnej drukarni przygotowywano mapy, fałszywe dokumenty, ubrania, kompasy oraz zapasy żywności. Dzięki doskonałej organizacji i konspiracji cała operacja, w którą zaangażowanych było kilkuset jeńców, nie została wykryta przez niemieckie władze obozowe.
80 lotników uciekło
Samą ucieczkę z obozu zaplanowano na 24 marca 1944 r. na godz. 20:45. Niestety, akcj napotkała trudności, gdy okazało się, że wyjście tunelu znajduje się na odkrytym terenie. Mimo to 80 jeńców zdołało uciec, zanim wykryto tunel.
Po alarmie dalszym 120 jeńcom uniemożliwiono ucieczkę. Uciekinierzy rozproszyli się po Niemczech, lecz większość została schwytana. Tylko trzech dotarło do wolności: dwóch Norwegów przedostało się do Szwecji, a Holender do Wielkiej Brytanii.
Dalsze losy uciekinierów
Z 76 zbiegów 15 jeńców zostało odesłanych z powrotem do obozu, ośmiu przetrzymano w więzieniach policyjnych, a 50 zamordowano (w tym sześciu Polaków).
Pomimo wysiłków niemieckich władz, zbrodnia nie została ukryta. Międzynarodowy Czerwony Krzyż domagał się wyjaśnienia losu jeńców, a po wojnie specjalna grupa śledcza ścigała sprawców.
W efekcie 19 osób oskarżonych o zabójstwa zostało ujętych i sądzonych przez brytyjski trybunał wojskowy w Hamburgu między 12 lipca a 3 września 1947 roku. 14 skazano na karę śmierci, a pozostałych na długoletnie więzienie.
Historia wykorzystana przez kino
Wielka ucieczka z marca 1944 roku nie była pierwszym tego typu wydarzeniem w Stalagu Luft 3. Kilka miesięcy wcześniej trzech lotników również podjęło próbę ucieczki, co zostało uwiecznione w brytyjskim filmie "The Wooden Horse" z 1950 roku. Natomiast wydarzenia z nocy 24 marca 1944 roku stały się inspiracją dla dwóch amerykańskich filmów fabularnych "Wielka ucieczka" (1963) oraz "Wielka ucieczka II" (1988). O tych wydarzeniach powstało także wiele filmów dokumentalnych.
Film: Amazon MGM Studios (trailer w jęz. angielskim)
