Czwartek, 25 kwietnia
Imieniny: Jarosława, Marka
Czytających: 10172
Zalogowanych: 17
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Region: Ślady górnicze z Gierczyna

Wtorek, 10 maja 2022, 11:01
Aktualizacja: 11:03
Autor: Stanisław Firszt
Region: Ślady górnicze z Gierczyna
Instalacja napędowa do wydobywania urobku w Gierczynie z 1783 roku
Fot. Archiwum S. Firszta
Chcąc zobaczyć dawne urządzenia górnicze, które stosowane były w średniowiecznych i późniejszych kopalniach, systemy wyciągowe i odwadniające najlepiej udać się do Wieliczki lub Bochni. Tam do dzisiaj możemy je podziwiać i zapoznać się z ich budową. Podobne urządzenia i ich fragmenty możemy oglądać w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Mało kto jednak wie, że te drewniane zabytkowe urządzenia tam eksponowane nie pochodzą z Górnego, ale z Dolnego Śląska i to z naszego regionu, z dawnej kopalni rud cyny i kobaltu w Gierczynie.

W okolicy tej miejscowości (Gierthen) jeszcze w średniowieczu odkryto złoża kasylerytu (rudy cyny) w łupkach łyszczykowych z kwarcem i granatami. Występowanie tam tych złóż ma charakter wysypowy. Rozpoznali je w latach 1512-1517, Hans Weise i Matusz Sohnel z Jachynowa na zlecenie Hansa Schaffgotscha. Też z jego inicjatywy przybyło do Gierczyna 400 górników z Jachynowa. Rozpoczęła się intensywna eksploatacja złoża, które wyczerpało się pod koniec XVI wieku. Nieużywane sztolnie zalała woda. W 1572 roku w okolicach Gierczyna badania probiercze przeprowadził Hans Bronner ze Świdnicy. Okazało się, że od Krobicy do Przeczyny znajdują się rozrzucone złoża rud cyny na tyle duże, że warto było je eksploatować. Z tego roku pochodzi pierwsza wzmianka o eksploatacji. Teren ten, Hans Schaffgotsch odsprzedał Zeydlitzom. Eksploatacja była tak zadawalająca, że w 1578 roku założono tam samodzielny Urząd Górniczy. Niestety wydobycie przerwano w czasie trwania wojny trzydziestoletniej (1618-1648), a wyrobiska i sztolnie zalała woda.

Do prac górniczych powrócono w Gierczynie ponownie w 1727 roku, a intensywne wydobycie prowadzono po 1742 roku. Nasilenie tych prac nastąpiło w latach 1773-1780. W 1776 roku na obszarze od Krobicy poprzez Gierczyn do Przecznicy funkcjonowało kilka terenów objętych wydobyciem i przeróbką rud cyny i kobaltu. Były to: „Johann Sigismund”, „Johannes”, ”Hans Reichen”, , „Judenfeind”, „Reichen Trost”, „Sante Carol”, „König David”, „Süsotte”, „Morgenrothe”, „Himmliches Heer”, ”Altwaser”, „Uranne”, „Der Brüder”, „Anne Marie”, huta kobaltu i płuczkownia rud. Kobalt służył później jako barwnik szkła w Hucie „Józefiny” w Szklarskiej Porębie. Wydobycie rud w Gierczynie zakończyło się w XIX wieku, ponieważ rozrzucone złoża były trudne w eksploatacji i nie przynosiły już zysków.

Do prac górniczych powrócono w Gierczynie w 1938 roku. W trakcie prac remontowych zniszczono wówczas cały szereg drewnianych urządzeń, które funkcjonowały w tych kopalniach w XVIII wieku, m.in. urządzenia wydobywcze. W latach 1940-1944 odwodniono stare zroby i podjęto eksploatację urobku kruszcowego. Skala tych prac nie była duża. Pracowało tam przy wydobyciu ok. 10 górników. Prace prowadziła tam firma Berg und Hueffen A.G.BUHA„Hundsrücken”G.

Eksploatację przerwano w 1945 roku. W latach 1947-1948 poniemiecką firmę przejęły władze polskie, a na tej bazie powstało w 1954 roku Zjednoczone Zakłady Matali Niezależnych P.P. w Katowicach BIPROMET. Dokończono wówczas odwadnianie wszystkich szybów i wyrobisk oraz dokonano oglądu zachowanych tam zabytkowych urządzeń. Część tych elementów zabytkowych w 1952 roku zawieziono na Górny Śląsk. Sporządzono ich dokumentację, która niestety zaginęła. Z opisów wiadomo, że w kopalni w Gierczynie zachowała się drewniana XVIII. wieczna wielopiętrowa górna pompa tłokowa. Szczęśliwie urządzenie to zostało zdemontowane i przewiezione w II poł. 1954 roku do Sosnowca, gdzie zostało zrekonstruowane i zakonserwowane. Miało trafić do siedziby powstającego właśnie Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu z siedzibą w Siedlcach koło Będzina. Niestety elementy urządzenia były źle przechowywane i część z nich zaginęła (części metalowe).

Tymczasem w Gierczynie rozpoczęto eksploatację rud cyny w dawnych wyrobiskach „Reicher Trost” i „Hundsrücken”, które w 1960 roku połączono i utworzono kopalnię Gierczyn, gdzie wydobywano rudy cynku, natomiast w dawnej kopalni „Süsotte” wydobywano rudy kobaltu. Prace wydobywcze zakończono w latach 70. XX wieku z uwagi na nieopłacalność wydobycia.

W latach 1972-1976 w Sosnowcu zlikwidowano muzeum górnicze. Jego tradycję przejęło Muzeum Szkła Współczesnego. Z tego to powodu zabytkowe urządzenia z Gierczyna nie miały właściwej opieki i część jego elementów zaginęła.

Dopiero na przełomie lat 1979/1980 w Zabrzu utworzono Muzeum Górnictwa Węglowego i tam trafiły w końcu gierczyńskie eksponaty górnicze. W 1989 roku dokonano ich inwentaryzacji, a rok później powstał katalog tych zabytków, który w 1993 roku został uzupełniony i poprawiony. Okazało się, że w Zabrzu znajduje się 70 elementów dawnych urządzeń górniczych z Gierczyna, tj.: części odwadniarek wyciągowo-cięgniowych, części odwadniarek tłokowych, elementy napędu odwadniarek tłokowych, orurowanie i rynny, elementy przewozu i wydobycia, konwie, zawory, tłoki, tłoczyska, drągi, wahacze, dźwigary, obejmy, okucia, kosz ssący, kable, taśmy hamulcowe.

W Zabrzu zabytkami z Gierczyna zainteresował się szczególnie, pracownik naukowy Muzeum Górnictwa Węglowego, inż. Adam Wincenty Pol (1922-2012) prawnuk Wincentego Pola. Dzięki niemu w 2012 roku opublikowano katalog zabytkowych elementów urządzeń górniczych z Gierczyna, w „Roczniku Jeleniogórskim”.

Dzisiaj dzięki gminie Mirsk i grupie zapaleńców dawne kopalnie w Gierczynie stały się atrakcją turystyczną i można je zwiedzać. Niestety najcenniejsze obiekty z tego ośrodka górniczego znajdują się na wystawie i magazynach w Zabrzu i tam można je oglądać.

Twoja reakcja na artykuł?

7
47%
Cieszy
1
7%
Hahaha
2
13%
Nudzi
3
20%
Smuci
0
0%
Złości
2
13%
Przeraża

Ogłoszenia

Czytaj również

Komentarze (2)

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz

Zaloguj
0/1600

Czytaj również

Sonda

Czy uważam że Poczta Polska:

Oddanych
głosów
955
wymaga dużej restrukturyzacji
66%
wymaga likwidacji
18%
jest dobrze jak jest
16%
 
Głos ulicy
Zagłosujemy na obecnego burmistrza
 
Miej świadomość
Sąsiedzi w kieszeni Putina?
 
Rozmowy Jelonki
Dzieci wypoczywały w Brennej
 
Inne wydarzenia
Półmaraton Jeleniogórski już 28 kwietnia! [UTRUDNIENIA]
 
Ludzie komentują
Zielona strzałka – ludzie komentują
 
Polityka
"Starzy" radni debatują po raz ostatni
 
Kultura
Zrobili film, gdzie Putina "gra" sztuczna inteligencja!
Copyright © 2002-2024 Highlander's Group