Polub Jelonkę:
Czytaj także: Wałbrzych Świdnica
Piątek, 12 grudnia
Imieniny: Aleksandra, Konrada
Czytających: 12188
Zalogowanych: 95
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Region: Ślady górnicze z Gierczyna

Wtorek, 10 maja 2022, 11:01
Aktualizacja: 11:03
Autor: Stanisław Firszt
Region: Ślady górnicze z Gierczyna
Instalacja napędowa do wydobywania urobku w Gierczynie z 1783 roku
Fot. Archiwum S. Firszta
Chcąc zobaczyć dawne urządzenia górnicze, które stosowane były w średniowiecznych i późniejszych kopalniach, systemy wyciągowe i odwadniające najlepiej udać się do Wieliczki lub Bochni. Tam do dzisiaj możemy je podziwiać i zapoznać się z ich budową. Podobne urządzenia i ich fragmenty możemy oglądać w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Mało kto jednak wie, że te drewniane zabytkowe urządzenia tam eksponowane nie pochodzą z Górnego, ale z Dolnego Śląska i to z naszego regionu, z dawnej kopalni rud cyny i kobaltu w Gierczynie.

W okolicy tej miejscowości (Gierthen) jeszcze w średniowieczu odkryto złoża kasylerytu (rudy cyny) w łupkach łyszczykowych z kwarcem i granatami. Występowanie tam tych złóż ma charakter wysypowy. Rozpoznali je w latach 1512-1517, Hans Weise i Matusz Sohnel z Jachynowa na zlecenie Hansa Schaffgotscha. Też z jego inicjatywy przybyło do Gierczyna 400 górników z Jachynowa. Rozpoczęła się intensywna eksploatacja złoża, które wyczerpało się pod koniec XVI wieku. Nieużywane sztolnie zalała woda. W 1572 roku w okolicach Gierczyna badania probiercze przeprowadził Hans Bronner ze Świdnicy. Okazało się, że od Krobicy do Przeczyny znajdują się rozrzucone złoża rud cyny na tyle duże, że warto było je eksploatować. Z tego roku pochodzi pierwsza wzmianka o eksploatacji. Teren ten, Hans Schaffgotsch odsprzedał Zeydlitzom. Eksploatacja była tak zadawalająca, że w 1578 roku założono tam samodzielny Urząd Górniczy. Niestety wydobycie przerwano w czasie trwania wojny trzydziestoletniej (1618-1648), a wyrobiska i sztolnie zalała woda.

Do prac górniczych powrócono w Gierczynie ponownie w 1727 roku, a intensywne wydobycie prowadzono po 1742 roku. Nasilenie tych prac nastąpiło w latach 1773-1780. W 1776 roku na obszarze od Krobicy poprzez Gierczyn do Przecznicy funkcjonowało kilka terenów objętych wydobyciem i przeróbką rud cyny i kobaltu. Były to: „Johann Sigismund”, „Johannes”, ”Hans Reichen”, , „Judenfeind”, „Reichen Trost”, „Sante Carol”, „König David”, „Süsotte”, „Morgenrothe”, „Himmliches Heer”, ”Altwaser”, „Uranne”, „Der Brüder”, „Anne Marie”, huta kobaltu i płuczkownia rud. Kobalt służył później jako barwnik szkła w Hucie „Józefiny” w Szklarskiej Porębie. Wydobycie rud w Gierczynie zakończyło się w XIX wieku, ponieważ rozrzucone złoża były trudne w eksploatacji i nie przynosiły już zysków.

Do prac górniczych powrócono w Gierczynie w 1938 roku. W trakcie prac remontowych zniszczono wówczas cały szereg drewnianych urządzeń, które funkcjonowały w tych kopalniach w XVIII wieku, m.in. urządzenia wydobywcze. W latach 1940-1944 odwodniono stare zroby i podjęto eksploatację urobku kruszcowego. Skala tych prac nie była duża. Pracowało tam przy wydobyciu ok. 10 górników. Prace prowadziła tam firma Berg und Hueffen A.G.BUHA„Hundsrücken”G.

Eksploatację przerwano w 1945 roku. W latach 1947-1948 poniemiecką firmę przejęły władze polskie, a na tej bazie powstało w 1954 roku Zjednoczone Zakłady Matali Niezależnych P.P. w Katowicach BIPROMET. Dokończono wówczas odwadnianie wszystkich szybów i wyrobisk oraz dokonano oglądu zachowanych tam zabytkowych urządzeń. Część tych elementów zabytkowych w 1952 roku zawieziono na Górny Śląsk. Sporządzono ich dokumentację, która niestety zaginęła. Z opisów wiadomo, że w kopalni w Gierczynie zachowała się drewniana XVIII. wieczna wielopiętrowa górna pompa tłokowa. Szczęśliwie urządzenie to zostało zdemontowane i przewiezione w II poł. 1954 roku do Sosnowca, gdzie zostało zrekonstruowane i zakonserwowane. Miało trafić do siedziby powstającego właśnie Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu z siedzibą w Siedlcach koło Będzina. Niestety elementy urządzenia były źle przechowywane i część z nich zaginęła (części metalowe).

Tymczasem w Gierczynie rozpoczęto eksploatację rud cyny w dawnych wyrobiskach „Reicher Trost” i „Hundsrücken”, które w 1960 roku połączono i utworzono kopalnię Gierczyn, gdzie wydobywano rudy cynku, natomiast w dawnej kopalni „Süsotte” wydobywano rudy kobaltu. Prace wydobywcze zakończono w latach 70. XX wieku z uwagi na nieopłacalność wydobycia.

W latach 1972-1976 w Sosnowcu zlikwidowano muzeum górnicze. Jego tradycję przejęło Muzeum Szkła Współczesnego. Z tego to powodu zabytkowe urządzenia z Gierczyna nie miały właściwej opieki i część jego elementów zaginęła.

Dopiero na przełomie lat 1979/1980 w Zabrzu utworzono Muzeum Górnictwa Węglowego i tam trafiły w końcu gierczyńskie eksponaty górnicze. W 1989 roku dokonano ich inwentaryzacji, a rok później powstał katalog tych zabytków, który w 1993 roku został uzupełniony i poprawiony. Okazało się, że w Zabrzu znajduje się 70 elementów dawnych urządzeń górniczych z Gierczyna, tj.: części odwadniarek wyciągowo-cięgniowych, części odwadniarek tłokowych, elementy napędu odwadniarek tłokowych, orurowanie i rynny, elementy przewozu i wydobycia, konwie, zawory, tłoki, tłoczyska, drągi, wahacze, dźwigary, obejmy, okucia, kosz ssący, kable, taśmy hamulcowe.

W Zabrzu zabytkami z Gierczyna zainteresował się szczególnie, pracownik naukowy Muzeum Górnictwa Węglowego, inż. Adam Wincenty Pol (1922-2012) prawnuk Wincentego Pola. Dzięki niemu w 2012 roku opublikowano katalog zabytkowych elementów urządzeń górniczych z Gierczyna, w „Roczniku Jeleniogórskim”.

Dzisiaj dzięki gminie Mirsk i grupie zapaleńców dawne kopalnie w Gierczynie stały się atrakcją turystyczną i można je zwiedzać. Niestety najcenniejsze obiekty z tego ośrodka górniczego znajdują się na wystawie i magazynach w Zabrzu i tam można je oglądać.

Twoja reakcja na artykuł?

7
47%
Cieszy
1
7%
Hahaha
2
13%
Nudzi
3
20%
Smuci
0
0%
Złości
2
13%
Przeraża

Ogłoszenia

Czytaj również

Sonda

Czy parkujesz samochód pod domem/ blokiem czy w garażu?

Oddanych
głosów
773
Pod domem/blokiem na parkingu
58%
W garażu
34%
W inny sposób
8%
 
Głos ulicy
Lampa naftowa w domu
 
Warto wiedzieć
Fortuny robią wrażenie. Oto najbogatsi Polacy ostatnich lat
 
Rozmowy Jelonki
Odczarować śmierć
 
Inne wydarzenia
Pobiegną ulicami Jeleniej Góry
 
Pogoda
Uwaga kierowcy, warunki będą bardzo zdradliwe
 
Kryminał
Wielka akcja przeciw gangsterom – aż 11 osób zatrzymanych
 
Karkonosze
Żołnierze NATO kontra Karkonosze
Copyright © 2002-2025 Highlander's Group