Piątek, 29 marca
Imieniny: Helmuta, Wiktoryny
Czytających: 5979
Zalogowanych: 5
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Region: Skarby Zamku Sokolec

Niedziela, 6 lutego 2022, 5:56
Autor: Tomasz Miszczyk/Muzeum Karkonoskie
Region: Skarby Zamku Sokolec
Fot. Archiwum Muzeum Karkonoskiego
W Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze do końca marca można zwiedzać wystawę czasową „W cieniu Gór Olbrzymich – Średniowiecze”. Wystawa ta cieszy się dużym zainteresowaniem zwiedzających, zatem kolejny muzealny felieton przygotowany dla Państwa przez Kustosza Zbiorów Archeologicznych – Tomasza Miszczyka, dotyczy ciekawej średniowiecznej kolekcji znajdującej się w naszych zbiorach.

U stóp szczytowej grupy skalnej Krzyżnej Góry w Górach Sokolich znajdują się pozostałości zamku Sokolec. Skromne, prawie niezauważalne ślady murów zamkowych, ukryte wśród gęstej roślinności, są świadectwem dramatycznych epizodów historii Śląska, ale także miejscem mało znanej mistyfikacji naukowej.

Dokumenty potwierdzają powstanie zamku ok. połowy XIV wieku, wymieniając jako właścicieli rycerzy - lenników władców księstwa świdnicko – jaworskiego. W pierwszej połowie XV wieku zamek staje się świadkiem działań militarnych doby wojen husyckich (które znajdują odbicie w legendach o oddziałach husytów spadających w przepaść Husyckich Skał poniżej zamku). Być może już wtedy też zostaje częściowo zniszczony. Później jego pozostałości stają się schronieniem rycerzy – rabusiów (raubritterów) – walka z nimi doprowadziła w końcu XV wieku do ostatecznego upadku i zniszczenia zamku.

W zbiorach Działu Archeologii Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze przechowywana jest kolekcja jedenastu żelaznych grotów oszczepów lub włóczni. Groty wykonane są z żelaza w technice kucia, mają romboidalne w przekroju ostrza, niekiedy z wyraźnie wyodrębnionymi żeberkami, a zakończone są tuleją do osadzania drzewca. Stan zachowania zabytków jest dobry – pomimo wyraźnych śladów skorodowania (w roku 1990 poddane zostały zabiegom konserwacyjnym – czyszczenie mechaniczne i chemiczne, parafinowanie – w Muzeum Archeologiczno – Historycznym w Głogowie).

Żelazne groty oszczepów należą do bardzo interesującej grupy militariów, odkrytych na początku XX wieku w ruinach zamku Sokolec. Ze względu na domniemane ślady zdobienia na niektórych okazach, narosły wokół nich liczne kontrowersje, związane z chronologią zespołu (a co za tym idzie – zamku Sokolec – a pośrednio ogólnie początków osadnictwa w Sudetach Zachodnich w średniowieczu). Dopiero ostatnie kompleksowe badania bronioznawcze pozwoliły te kontrowersje rozwiać.

Zespół 11 grotów włóczni – oszczepów został odkryty w roku 1904 w runach zamku Sokolec przez niemieckiego poszukiwacza – amatora F. von Oheimba. Pierwszego opracowania grotów dokonał w roku 1939 niemiecki archeolog E. Petersen, który, głównie na podstawie rzekomych cech zdobniczych na grotach, zaklasyfikował je jako zabytki o bardzo wczesnej metryce, odnosząc ich powstanie do VII wieku, traktując te zabytki jako dowód wczesnej penetracji Śląska przez wczesnośredniowieczne plemiona germańskie: alamańskie lub frankijskie, łącząc je nawet z państwem Karola Wielkiego. Zabytki zostały opublikowane przez Petersena w formie rysunkowej. Ta analiza dała pretekst do spekulacji na temat mieszkańców Sokolca – w zależności od narodowości badacza mieli to być albo wcześni Germanie, albo wcześni Słowianie. Pisano nawet o związkach Sokolca z tzw. państwem Samona, prawdopodobnie istniejącym w VII na Morawach. Spośród powojennych, polskich badaczy, najdokładniejszej analizy zabytków z Sokolca dokonała w roku 1962 W. Sarnowska, pisał o nich także K. Jaworski w pracy z roku 2005, poświęconej wczesnośredniowiecznym grodom sudeckim, który przesunął chronologię zabytków do VIII – IX wieku, natomiast ich proweniencji dopatrywał się w stanowiskach południowosłowiańskich.

Rozwiania wątpliwości i sporów wokół zabytków dokonał dopiero w roku 2008 wrocławski archeolog i bronioznawca dr L. Marek z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Dzięki drobiazgowej analizie i badaniom samych zabytków, jak i źródeł archiwalnych (zestawienie zabytków z przedwojennymi opisami i rysunkami) doszedł on do wniosku, że E. Petersen w roku 1939, by wykazać wczesną datę ich powstania, dopuścił się fałszerstwa naukowego. Polegało ono na przerysowaniu, zachwianiu proporcji i uwypukleniu (dorysowaniu) rzekomych cech wczesnośredniowiecznych w opublikowanych rysunkach militariów, aby „udowodnić teorię zgodną z ówczesną polityką”. L. Marek wykazał, że faktyczna ornamentyka i forma omawianych żeleźców odbiega zdecydowanie od spotykanej wśród zachowanych zabytków frankijskich, natomiast w rzeczywistości należy wiązać je chronologicznie z okresem późnego średniowiecza, wiekiem XIV i XV, a konkretnie – prawdopodobnie – z przetaczającymi się wówczas przez Śląsk wojnami husyckimi. Jeden z grotów posiada nawet kształt broni bardzo charakterystycznej dla armii husyckiej – tzw. szydła bojowego.

Średniowieczne groty z zamku Sokolec są dowodem na to, jak wiele kontrowersji, sporów, emocji o zgoła pozanaukowym, a wręcz politycznym charakterze, prowadzących nawet do oszustwa i manipulacji, może wywołać jeden zabytek (czy niewielka kolekcja) o niepozornym wyglądzie. Omawiane zabytki można obecnie oglądać na eksponowanej do końca marca 2022 r. wystawie czasowej „W cieniu Gór Olbrzymich – Średniowiecze” w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, natomiast po jej zakończeniu groty powrócą na wystawę stałą jeleniogórskiego Muzeum.

Literatura:
CHOROWSKA Małgorzata, DUDZIAK Tomasz, JAWORSKI Krzysztof, KWAŚNIEWSKI Artur
2009 Zamki i dwory obronne w Sudetach. Tom II: Księstwo Jaworskie, Wrocław 2009
JAWORSKI Krzysztof
2005 Grody w Sudetach VIII – X wiek, Wrocław 2005
MAREK Lech
2008 Broń biała na Śląsku. XIV – XVI wiek, Wratislavia Antiqua. Studia z dziejów Wrocławia,
t.10, Wrocław 2008
PETERSEN Ernst
1939 Der ostelbische Raum als germanisches Kraftfeld im Lichte der Bodenfunde des 6.-8.
Jahrhunderts, Leipzig 1939
SARNOWSKA Wanda
1962 Uzbrojenie z Sokolca na Górze Krzyżnej, pow. Jelenia Góra, Muzealnictwo Wojskowe,
t.2/1962, s.59-71

Ryciny:
1. Grot oszczepu - włóczni, żelazo, kucie; zamek Sokolec w Górach Sokolich, chronologia: średniowiecze XIV – XV wiek; wymiary: długość 28 cm, szerokość ostrza 2 cm, średnica tulei 2 cm, głębokość tulei 9 cm., nr inwentarzowy MJG – A – 101 (dawne numery: 1321 A, MJG-A-128), fot. T. Miszczyk
2. Grot oszczepu – włóczni, MJG – A – 101, rysunek wg E. Petersen 1939
3. Sokolec, żelazne groty włóczni – oszczepów z badań F. von Oheimba, opublikowane przez E. Petersena jako wczesnośredniowieczne, rys. wg E. Petersen 1939
4. Sokolec, żelazne groty włóczni – oszczepów w zbiorach Muzeum Karkonoskiego, fot. T. Miszczyk
5. Sokolec, plan ruin zamku, opr. P. Rajski, wg Chorowska, Dudziak, Jaworski, Kwaśniewski 2009
0. Sokolec, próba rekonstrukcji zamku, opr. P. Rajski, wg Chorowska, Dudziak, Jaworski, Kwaśniewski 2009

Twoja reakcja na artykuł?

17
77%
Cieszy
4
18%
Hahaha
0
0%
Nudzi
0
0%
Smuci
0
0%
Złości
1
5%
Przeraża

Ogłoszenia

Czytaj również

Komentarze (6)

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz

Zaloguj
0/1600

Czytaj również

Sonda

Czy chodzę do teatru?

Oddanych
głosów
475
Tak
24%
Nie
40%
Czasami
25%
Nie chodzę
11%
 
Głos ulicy
Nie chodzę do fryzjera, bo fryzjer przyjeżdża do mnie
 
Miej świadomość
100 konkretów (zrealizowano 10%): SUKCES czy PORAŻKA?
 
Rozmowy Jelonki
Przebudowy i remonty
 
Aktualności
Życzenia dla mieszkańców Piechowic
 
Polityka
Z pustego i Salomon nie naleje
 
Kultura
Zagrali w Podgórzynie
 
112
Pożar w restauracji
Copyright © 2002-2024 Highlander's Group