Polub Jelonkę:
Czytaj także: Wałbrzych Świdnica
Środa, 16 lipca
Imieniny: Marii, Mariki
Czytających: 6519
Zalogowanych: 41
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Jelenia Góra: Jelenia Góra prekursorem gimnastyki nowożytnej

Poniedziałek, 1 maja 2017, 7:28
Aktualizacja: Środa, 3 maja 2017, 7:17
Autor: Stanisław Firszt
Jelenia Góra: Jelenia Góra prekursorem gimnastyki nowożytnej
Przyrządy gimnastyczne na placu ćwiczeń
Fot. Archiwum S. Firszta
W tym roku minie 200 lat od zbudowania pierwszego w Jeleniej Górze boiska sportowego, a właściwie placu gimnastycznego. Wydarzenie to umiejscawia nasze miasta w czołówce światowej jeśli chodzi o początki gimnastyki nowożytnej w ogóle. Opowiada o tym Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.

Za ojca nowożytnej gimnastyki sportowej uważa się Friedricha Ludwiga Jahna (1778 – 1852), urodzonego w Prusach, późniejszego dowódcę wojskowego w czasie wojen napoleońskich. On to chcąc podnieść morale i sprawność fizyczną pruskich młodzieńców założył w 1811 roku w Berlinie związek gimnastyczny "Tumverein". Aktywnie uczestniczył też w tworzeniu wolnego korpusu Lützowa, od 1813 roku. Wynalazł wiele przyrządów gimnastycznych, m.in. drążek i poręcze równoległe, do ćwiczeń. W pierwszych zajęciach gimnastycznych prowadzonych przez Jahna, brali udział także mieszkańcy Kotliny Jeleniogórskiej, w tym późniejszy właściciel dóbr ziemskich z Dziwiszowa Tschörner, dyrektor gimnazjum Lampart i doktor Führböter.

Idee zdrowego i silnego rekruta błyskawicznie rozpowszechniały się na terenie Prus okupowanych przez wojska francuskie. Szybko dotarły także pod Karkonosze do Jeleniej Góry, do miejscowego gimnazjum, do którego uczęszczało wielu młodych chłopców. W tym czasie, od 1807 roku, rektorem szkoły był Körber, a prorektorem Besser. Wśród nauczycieli tej szacownej ewangelickiej szkoły, powstałej w tym samym czasie co Kościół Łaski, był też starszy nauczyciel Ender (od 1833 roku prorektor, a w latach 50. XIX wieku, przejściowy dyrektor). To on zaczął zbierać fundusze na zbudowanie placu gimnastycznego dla uczniów gimnazjum (dzisiejszy Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych nr 2 przy ul. 1.Maja). Od magistratu Miasta Jeleniej Góry w 1817 roku otrzymał w dzierżawę, za roczny czynsz wynoszący 24 talary, teren na Wzgórzu Kościuszki, na którym, od 1772 roku prokonsul Schönau urządzał park miejski. Starania młodego nauczyciela wsparł, m.in. hrabia Leopold Gotard Schaffgotsch z Cieplic (finansowo i materialnie). Ten sam, który od urzędu pruskiego odkupił w 1812 roku pusty po sekularyzacji klasztor pocysterski w Cieplicach, a później umieścił tam swoją Bibliotekę Majoracką i zbiory.

Ender przy pomocy m.in. młodzieży szkolnej wyrównał pozyskany plac na Wzgórzu, a z pozyskanych od darczyńców środków zbudował szopę na przyrządy gimnastyczne i zakupił niezbędne sprzęty. Drewno budowlane pozyskał nieodpłatnie od pani von Steckow z Rząśnika i pana Thomanna z Dziwiszowa. Pierwsze zajęcia gimnastyczne, ze względu na złą pogodę, odbyły się pod dachem w sali Bractwa Strzeleckiego 26 listopada 1817 roku. Na placu gimnastycznym wszystko było gotowe w 1818 roku. Ćwiczenia odbywały się tam do pierwszych chłodów. Na zimę 1818/1819 przeniesiono je do wspomnianej wyżej sali Bractwa Strzeleckiego, znajdującej się na placu przy obecnej ulicy Piłsudskiego, w miejscu dzisiejszego Teatru Norwida (ani tej budowli, ani ul. Wojska Polskiego jeszcze nie było).

Niestety wiosną 1819 roku inicjatywa Endera legła w gruzach. Oto bowiem student z Jeny Karl Ludwig Sand, radykalny bojownik o wolność i jedność Niemiec, związany z ruchem gimnastycznym, zasztyletował pisarza Augusta von Kutzebue'go, którego posądzano o szpiegostwo na rzecz Rosji. Władze uznały, że za to wydarzenie winę ponosi także doktor Friedrich Jahn, którego wykłady powodowały zakłócenia porządku państwowego, nawoływały do zlikwidowania monarchii i podważały idee jedności Niemiec. Prekursor sztuki gimnastycznej trafił na krótko do więzienia, a w Prusach zabroniono prowadzenia ćwiczeń gimnastycznych. Plac na Wzgórzu Kościuszki w Jeleniej Górze zamarł prawie na 20 lat.

Dopiero w 1839 roku, król Fryderyk Wilhelm IV pozwolił na ponowne prowadzenie zajęć gimnastycznych. W Jeleniej Górze powstało stowarzyszenie gimnastyczne i odnowiono plac na Wzgórzu Kościuszki. Znowu pojawiła się na nim młodzież z gimnazjum, a także dzieci ze szkoły elementarnej. Zbudowano nową salę gimnastyczną, gdzie odbywały się ćwiczenia. Od 1861 roku zajęcia gimnastyczne stały się obowiązkowe w szkołach. Na tej bazie, 6 kwietnia 1861 roku, powstał pierwszy w mieście gimnastyczny klub sportowy, którego hasłem było: " Frisch, frei, fröhlich, fromm". Gimnastycy w 1864 roku utworzyli pierwszą ochotniczą, ale prawie profesjonalną, jednostkę straży pożarnej.

Klub sportowy był kuźnią ludzi zdrowych, wyćwiczonych i sprawnych fizycznie, którzy zasilali, m.in. szeregi pruskiej armii. Takich klubów i towarzystw na terenie Niemiec było bez liku. Podobne stowarzyszenia tworzyły się też w sąsiednich Austro – Węgrzech. W tym wielonarodowym państwie także Słowianie zaczęli tworzyć własne towarzystwa gimnastyczne, które miały stać się kuźnią późniejszych oddziałów zbrojnych, powstających państw narodowych. W 1862 roku, w Pradze powstało Towarzystwo Gimnastyczne "Sokol". Później podobne utworzono w Słowenii. W dniu 7 lutego 1867 roku, tj. 150 lat temu powstało we Lwowie Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Oddziały Towarzystwa tworzono we wszystkich miastach i miasteczkach Galicji. Na ich wzór powstały podobne w Wielkim Księstwie Poznańskim.

Sport i gimnastyka walnie przyczyniły się do podtrzymania siły witalnej okupowanej i podzielonej Polski. Polskie towarzystwa gimnastyczne coraz bardziej przypominały paramilitarne oddziały. Odbywały szkolenia i zajęcia pod hasłem "Czołem ojczyźnie, szponem wrogowi". Umiejętności gimnastyczne (sprawnościowe) wyniesione z "Sokoła", walnie przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości, czego setną rocznicę będziemy obchodzili w przyszłym roku.

W Jeleniej Górze natomiast 26 listopada 1867 roku obchodzono 50.lecie pierwszych zajęć gimnastycznych. Dzień ten nazwano "Świętem Gimnastyki". Uroczystości odbyły się w nowej sali gimnastycznej, do której zaproszono wielu gości, w tym sędziwego już inicjatora zajęć gimnastycznych w Jeleniej Górze - Endera. W imprezie wzięło udział ponad 100 osób, z których wiele było weteranami jeleniogórskiego sportu.

Ogłoszenia

Czytaj również

Sonda

Czy na ulicy Wolności powinno być więcej np. świateł, aby spowolnić ruch na odcinku do Cieplic?

Oddanych
głosów
441
Tak
31%
Nie, tak jak jest jest dobrze
59%
Nie mam zdania
10%
 
Głos ulicy
Nie "siedzimy" na telefonach
 
Warto wiedzieć
Specjalnie szkoleni rosyjscy agenci sabotują w Europie
Rozmowy Jelonki
Strzelania będą tylko raz w tygodniu
 
112
Kolizja w Radomierzu
 
Ciekawe miejsca
Wznowienie badań archeologicznych na zamku w Bolkowie
 
Aktualności
Sudecka – z serca miasta w góry
 
Kilometry
Od dziś "ciepły przycisk" w autobusach MZK
Copyright © 2002-2025 Highlander's Group