Cieplice: Cieplice – zaczęło się od jelenia

Bad Warmbrunn, Ciepłowody, Cieplice Śląskie Zdrój - niegdyś samodzielna miejscowość, dzisiaj część Jeleniej Góry. Historia uzdrowiskowej dzielnicy jest bardzo bogata.

Początki

Historia Cieplic sięga drugiej połowy XIII wieku, kiedy to znane były już lokalne gorące źródła. To właśnie stąd miejscowość wzięła swoją nazwę, zarówno w języku niemieckim – Bad Warmbunn (Villa Warmbrona 1288 rok), łacinie – Callidus fons (1281 rok), jak i polskim – Ciepłowody (1318 rok).

O ścisłym związku miejscowości i gorących wód świadczy najstarszy zachowany dokument, który je opisuje.

18 marca 1281 roku książę Lwówecki Bernard przekazał na rzecz szpitalnego zakonu joannitów ze Strzegomia tutejsze źródła oraz 250 łanów ziemi z okolicy. W 1288 roku w pobliskiej wsi Malinnik wznieśli oni schronienie dla chorych.

Od tego momentu zarówno cystersi, jak i ród Schaffgotschów prowadzili tu działalność leczniczą. Już w XVI wieku do cieplickich wód licznie przybywali kuracjusze z całej Rzeszy, a nawet z Polski. W 1526 roku, wraz z Królestwem Czeskim, Cieplice stały się częścią monarchii habsburskiej.

Znani goście

W Cieplicach gościło wiele znanych postaci, takich jak kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł (1653), kasztelan wieluński Zygmunt Zapolski (1654), książę Michał Kazimierz Radziwiłł (1677) i prymas Michał Radziejowski (1692). Jednak najbardziej znaczącą wizytą była ta królowej Polski, Marii Kazimiery Sobieskiej, żony Jana III Sobieskiego.

Według kronikarza, przybyła ona do uzdrowiska ze swoim licznym dworem (liczącym podobno ponad tysiąc osób) 30 czerwca 1687 roku, w poniedziałek, po południu. Jej obecność w Cieplicach na długo zapadła w pamięć mieszkańców.

Również na przełomie XVIII i XIX wieku w Cieplicach gościło wiele wybitnych osobistości, takich jak Johann Wolfgang Goethe (1790), król pruski Fryderyk Wilhelm III z małżonką (1800), John Quincy Adams - późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych (1800), Hugo Kołłątaj (1792 i 1808), Józef Wybicki (1802) oraz księżna Izabella z Flemingów Czartoryska (1816).

Dawne metody leczenia

W tamtych czasach metody leczenia koncentrowały się przede wszystkim na kąpielach w drewnianych basenach oraz spożywaniu dużej ilości wody. Osoby z wyższych warstw społecznych miały pierwszeństwo w korzystaniu z kąpieli w gorących źródłach, odbywało się to rano, gdy woda w basenach była czysta. Dopiero później, gdy traciła swoją pierwszą świeżość, zwykli chłopi mieli szansę skorzystać z leczniczych właściwości tych źródeł.

Rozwój komunikacji

W 1812 roku Schaffgotschowie stali się jedynymi właścicielami uzdrowiska, nabywając pocysterski zdrój klasztorny. Świadomi konieczności rozwoju Cieplic, podejmowali inwestycje głównie w infrastrukturę komunikacyjną.

Dlatego od 1814 roku kursowały tu karetki pocztowe z Jeleniej Góry, a od 1880 roku dyliżanse, a także od 1891 roku kolej, a od 1897 roku tramwaje gazowe, a później elektryczne. Pierwszy tramwaj elektryczny wjechał do Cieplic 10 lutego 1900 roku, a w 1914 roku uruchomiono linię tramwajową między Cieplicami a Podgórzynem, znaną jako "Kolej Dolna".

Miała ona znaczący wpływ na rozwój turystyki w Karkonoszach.

Od drugiej połowy XIX wieku dużym zainteresowaniem cieszyły się zbiory Schaffgotschów, które obejmowały m.in. bibliotekę, kolekcje etnograficzną i mineralogiczną, a także zbrojownię. Największą sławą cieszyły się jednak zbiory ornitologiczne, uznawane za największą prywatną kolekcję w Europie, skupiające się na ptakach Śląska i później na egzotycznych gatunkach.

Z Cieplicami związani byli wtedy wybitni ornitolodzy, tak jak Ernst Luks oraz jego podopieczni – Otto Finsch (podróżnik i kolonizator Papui Nowej Gwinei) i Georg Martini (twórca zbiorów ornitologicznych Schaffgotschów). W połowie XIX wieku odwiedzili Cieplice także znani literaci, malarze i politycy, tak jak Karl von Holtei, E.T.A. Hoffman, Caspar David Friedrich, Wincenty Pol i Kornel Ujejski.

Jarmark

W całym regionie Cieplice słynęły również z dorocznego jarmarku zw. "Tallsackmarkt", gdzie można było nabyć wyśmienite pierniki. Targ, który odbywał się w Niedzielę Palmową na dawnym Placu Zamkowym (Piastowskim) słynął z pysznych pierników w kształcie ludzików trzymających się za boki - tzw. Tallsackwalzer.

Dzisiejsze "Rzemiosła"

Od 1902 roku Niemcy nauczali snycerstwa w cieplickiej szkole, skupiając się głównie na rzeźbie sakralnej. Szkoła oficjalnie rozpoczęła działalność 7 listopada 1902 roku. Pod kierownictwem profesora Antonio, który pracował w szkole od 1904 roku, powstały między innymi charakterystyczne dla Śląska szopki bożonarodzeniowe.

W latach 1905-1914 uczniowie realizowali liczne zlecenia, m.in. dla kościołów w Poznaniu i Legnicy oraz dla muzeum Riesengebirgensverein. W okresie II wojny światowej szkoła funkcjonowała ograniczonym zakresem. Po wojnie, w 1946 roku, zmieniła nazwę na Państwową Szkołę Przemysłu Drzewnego, a w 1975 roku przyjęła obecną nazwę - Zespół Szkół Rzemiosł Artystycznych.

Zakończenie wojny i obawa przed wkroczeniem Rosjan spowodowały opuszczenie Cieplic przez ich właścicieli - Schaffgotschów. Armia Czerwona zajęła miasto 8 maja 1945 roku, a rządy przejął radziecki komendant wojenny. Wtedy Cieplice liczyły 7878 mieszkańców. Burmistrzem został Jan Stegert, a w 16 września otwarto pierwszą polską szkołę podstawową w powiecie. Nastąpił napływ polskich osadników i przejęcie zakładów oraz fabryk z rąk radzieckich. Pod koniec roku liczba osadników wzrosła do około 5000.

W 1935 roku Cieplice otrzymały status miasta, a 36 lat później zostały włączone do Jeleniej Góry. Mimo to zachowały swój status uzdrowiska.

Współczesne Cieplice przeszły wiele zmian, również podczas wojny, gdy służyły jako miejsce opieki nad rannymi żołnierzami. Po wojnie kontynuowały swój rozwój i modernizację, stając się ważnym ośrodkiem turystycznym i uzdrowiskowym.