Czwartek, 28 marca
Imieniny: Anieli, Jana
Czytających: 9637
Zalogowanych: 16
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Jelenia Góra: Kładka: Udogodnienie czy widoczny symbol sporu?

Poniedziałek, 20 kwietnia 2020, 10:01
Aktualizacja: Środa, 22 kwietnia 2020, 9:23
Autor: Stanisław Firszt
Jelenia Góra: Kładka: Udogodnienie czy widoczny symbol sporu?
Kładka łącząca Basen Probostwa z Długim Domem/fot. Archiwum Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze
Fot. Archiwum S. Firszta
Do opieki nad kuracjuszami, którzy od XII wieku zaczęli coraz liczniej przybywać do Cieplic, książęta śląscy sprowadzili w to miejsce najpierw augustianów, a później joannitów. W XIV wieku uzdrowisko posiadało już dom kuracyjny z basenem, kościół a nawet Kamienny Dom (Steinere Haus), w którym mieściły się zapewne mieszkania mnichów, pokoje gościnne i kuchnia.

Kiedy w końcu XIV wieku Śląsk przeszedł pod panowanie czeskie, do dużego znaczenia u stóp Karkonoszy doszła rodzina Schoffów, a szczególnie jej ambitny przedstawiciel Gotsche II Schoff, który z czasem stał się właścicielem wielu dóbr położonych na tym terenie. On to właśnie - w 1403 roku, do prowadzenia uzdrowiska i miejscowego probostwa sprowadził do Cieplic cystersów z Krzeszowa. Oddał im miejscowość z kościołem, Kamiennym Domem, gruntami ornymi, młynem nad Kamienną i basenem (od tej pory zwanym Basenem Probostwa). Rok później przekazał im też Wojcieszyce, a w 1416 roku oddał im jeszcze młyny w Jeleniej Górze i Malinniku. Fundator prepozytury i dobroczyńca cystersów zmarł w 1418 roku.

Kolejni właściciele Cieplic, potomkowie Gotsche II, którzy ku jego czci przyjęli nazwisko Schaffgotsch, nie zapominali o fundacji ich przodka. W 1433 roku przekazali cystersom staw w Cieplicach, zwany "Frauenteich", a w 1443 roku jeszcze drugi staw, rybny. Szczodrze uposażali prepozyturę i probostwo.

Wszystko zaczęło się psuć po 1517 roku (po wystąpieniu Lutra). W 1524 roku, w Malinniku powstała pierwsza gmina ewangelicka, a w 1526 roku Schaffgotschowie, dotychczasowi opiekunowie i dobroczyńcy cystersów, przeszli na protestantyzm. Interesy cystersów i Schaffgotschów całkowicie się rozeszły, choć w 1 poł. XVI nie dochodziło jeszcze między nimi do większych animozji. Opaci z Krzeszowa, jak i Schaffgotschowie nadal wspólnie dbali o główne budynki uzdrowiska. Schaffgotschowie zbudowali Biały Dom i Czerwony Dom oraz nowy własny basen (zwany Basenem Hrabiowskim), a cystersi remontowali Basen Probostwa.

Z czasem, wraz z umacnianiem się protestantyzmu, między cystersami i Schaffgotschami zaczęły się poważniejsze spory, tym razem o majątki. Baronowie przede wszystkim kwestionowali wcześniejsze darowizny dla mnichów, które uczynili ich przodkowie. Mimo wszystko obie strony próbowały schodzić sobie z drogi.

Kiedy cystersi, w latach 1533 – 1537 przebudowywali Kamienny Dom, chcieli umożliwić kuracjuszom wyjście z niego do Basenu Probostwa bez konieczności przechodzenia przez teren należący do Schaffgotschów. Odległość między tymi budynkami była niewielka, dlatego postanowiono zbudować drewnianą, krytą kładkę (ganek), zawieszoną na wysokości pierwszego piętra, którą można było przechodzić z Basenu Kamiennego do budynku z pokojami gościnnymi i kuchnią. Od tego momentu zaczęto nazywać Kamienny Dom, Domem z Kładką (Gangenhaus). To napowietrzne przejście było dużym ułatwieniem i udogodnieniem dla kuracjuszy, którzy suchą nogą, niezależnie od pogody, mogli przechodzić do basenu kąpielowego. Kładka umożliwiła także funkcjonalne połączenie obu budynków bez konieczności przechodzenia przez grunty ewangelickich Schaffgotschów.

W 1546 roku, ewangelicy przejęli większość prepozytury cystersów wraz z kościołem. Rok później wybuchł wielki pożar (czy przypadkowo?). W drugiej połowie XVI wieku, cystersi ze względu na problemy finansowe musieli zastawić prepozyturę Schaffgotschom. W 1580 roku, kiedy ogłoszono postanowienia Soboru Trydenckiego wzywające do walki z reformacją, stosunki między cystersami i Schaffgotschami jeszcze bardziej się zaostrzyły. Sześć lat później znowu wybuchł pożar w prepozyturze. Brak wsparcia ze strony Schaffgotschów na początku XVII wieku doprowadziło do coraz większego zadłużenia cystersów. Mnisi zmuszeni zostali w 1616 roku, do oddania (zwrotu) części swoich praw do majątków, które wcześniej podarowali im przodkowie Hansa Ulryka Schaffgotscha.

W czasie trwania wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) Śląsk, przechodził z rąk do rąk wojsk katolickich i protestanckich. W tym też czasie (w 1624 roku), w Cieplicach wzniesiono pierwszy drewniany kościół ewangelicki. Po wojnie ewangelicy musieli jednak opuścić uzdrowisko. W 2 poł. XVII wieku opat Bernard Rosa rozbudował prepozyturę, przebudował zupełnie Dom z Kładką (budynek został podwyższony i przedłużony, dlatego też zaczęto go nazywać Długim Domem) i Basen Probostwa, ale kładka (napowietrzne przejście), łącząca te dwa budynki pozostała (nowa) już tylko dla wygody kuracjuszy.

Schaffgotschowie po 1635 roku powrócili na łono Kościoła Katolickiego i odzyskali łaskę cesarską. Dobre relacje między nimi i cystersami wróciły. Kulminacją tych zmian było podpisanie ugody w 1703 roku pomiędzy Johannem Antonem Schaffgotschem a opatem Dominikiem Geyerem, w której hrabia potwierdził wszystkie wcześniejsze nadania Schaffgotschów na rzecz prepozytury i probostwa.

Wszystko zmieniło się ponownie w czasie wojen śląskich (1740 – 1757). W 1742 roku zmarł hrabia J.A. Schaffgotsch, a ewangelicy za zgodą króla Prus zbudowali w Cieplicach swój murowany kościół.

Na początku XIX wieku przez Śląsk przewinęły się wojska francuskie, w wyniku czego dotarły tu nowe idee Oświecenia. W tym czasie król pruski Fryderyk Wilhelm III, w 1810 roku wydał edykt o sekularyzacji majątków kościelnych. Cystersi opuścili Cieplice, a wszystko co do nich należało zostało przejęte i rozprzedane. W 1812 roku Leopold Gotard Schaffgotsch odkupił od państwa opustoszałe budynki dawnej prepozytury. Niemal natychmiast rozpoczął we wszystkich obiektach remonty i adaptacje, tworząc jeden kompleks uzdrowiskowy składający się zarówno z własnych obiektów, jak i obiektów pocysterskich. Właśnie wówczas, w 1814 roku, rozebrano kładkę (ganek) łączącą Długi Dom (hotel uzdrowiskowy) z basenem. Konstrukcja ta była już bowiem zbędna. Kładka była udogodnieniem dla kuracjuszy (nie była jedyną w Cieplicach), ale była również swego rodzaju symbolem stosunków panujących między Schaffgotschami a cystersami, szczególnie w okresie reformacji.

Twoja reakcja na artykuł?

17
74%
Cieszy
0
0%
Hahaha
2
9%
Nudzi
1
4%
Smuci
2
9%
Złości
1
4%
Przeraża

Ogłoszenia

Czytaj również

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz

Zaloguj
0/1600

Czytaj również

Copyright © 2002-2024 Highlander's Group