Blask. Eustachy Rylski
Do literatury i czytelniczego obiegu powróciła antyutopia, a i coraz częściej trafia się dystopia – formy wyrazu, które, wydawało się, zostaną na półce z podpisem: historia literatura, lektury obowiązkowe. To źle i dobrze, bo chyba czas zacząć się bać, ale z drugiej strony jest coś fascynującego w tym, jak twórcy natychmiast wyczuwają zagęszczenie w atmosferze, nadciągające ciemne chmury i potrafią to nazwać słowami, których nam często brakuje. Na nowo odczytujemy George Orwella, Jewgienija Zamiatina, Aldousa Huxleya, czy Margaret Atwood. I coś te książki łączy: bo niby mamy do czynienia z przyszłością, wskazują na to liczne artefakty, nazewnictwo, tylko w takim razie skąd ten niepokój? Tak jest z powieścią Eustachego Rylskiego.
V RP, bo taka nazwa pada w tekście, dopiero przed nami. Ale podenerwowanie, jakie towarzyszy lekturze jest jak najbardziej współczesne i teraźniejsze. Za dużo tu znajomych rzeczy, zachowań, okoliczności, żeby trwogę rozbroić infantylnym: mnie to nie będzie dotyczyć. Nadęta frazeologia, puste jak balon hasła, rozpad struktur państwa, pozory ładu, rechot zamiast śmiechu, lukratywne posady za nic, a raczej za bezmyślność i wyborcy, którym to odpowiada: „Naród zasmakował w złej wolności. Jego tęsknota za elementarną przyzwoitością, o prawdzie nie wspominając, była szlachetnym złudzeniem, piękną iluzją tych nielicznych inteligentów, jacy uchowali się jeszcze na zasadzie przypadku, administracyjnego zaniedbania, policyjnej niesumienności. Nauka nienawiści szła obywatelom jak po sznurku, a kilka nie byle jakich egzaminów, na których polały się nie tylko słowa, lecz i krew, zdanych zostało celująco”. Apokalipsy dopełnia stan środowiska naturalnego: zamiast rzek cuchnące rynsztoki, zwierzęta a raczej ich brak - wyginęły pierwsze, bo posiadanie broni i zabijanie jest powszechne, katastrofa klimatyczna, która wykończyła przyrodę. Co jest oprócz tragicznej w swoich skutkach głupoty, przemocy i cynizmu odpowiedzialnych za taki stan rzeczy? „Nuda – siostra wszelkiego nieporządku i matka nieszczęść”. I jedyny jasny punkt, czyli Eustachy Rylski, który nawet, jeżeli pisze o paskudnych sprawach, to nie sposób oderwać się od jego języka i frazy. Czytajmy książki, może coś da się jeszcze zrobić i uratować. „Blask” dostępny w zbiorach Książnicy Karkonoskiej. (KH)
Kim są Czesi. Jan Patočka
Esej „Kim są Czesi?” Jana Patočki, jednego z najwybitniejszych czeskich filozofów, rzecznika Karty 77 urodzonego w 1907 roku Turnovie powstał w latach siedemdziesiątych. Jak we wstępie napisał Jacek Baluch, autor przekładu „kiedy wszelka publiczna dyskusja na temat tożsamości narodu, jego przeszłości i teraźniejszości była w Czechosłowacji niemożliwa”. W Czechosłowacji z powrotem zapanował twardy reżim i duchowy bezwład. Esej powstał na kanwie prywatnej korespondencji a adresatką z RFN i w głównym wątku stanowi repetytorium czeskiej historii w ujęciu szczegółowym, wewnętrznym i ogólnym, uwzględniającym sytuację ogólnoeuropejską. Cechami eseju są subiektywizm i refleksyjność, zgodnie z tym Patočka przedstawia własny punkt widzenia na temat małej i dużej historii Czech, walczy z narodowymi mitami, wskazuje momenty przełomowe, przeprowadzone rękami Czechów, które miały wpływ na losy Europy i na fatalne, brzemienne w skutki decyzje przywódców różnego szczebla. Wyjaśnia mechanizmy funkcjonowania polityki i religii oraz funkcję języka, zwłaszcza w epoce przebudzenia. Nie podejmę się streszczenia, bo to nie powieść, ani też nie podejmę się dyskusji historycznej. Dla mnie istotne jest, że Patočka już niemal 50 lat temu widział pułapkę mitu husyckiego, nie przekreślał całkowicie okresu terezjańskiego i podkreślił mozół budowania tożsamości językowej i inteligencji mówiącej w rodzimym języku od niemal zera, chociaż koncentrowanie się wyłącznie na języku czeskim blokowało zaistnienie na szerszej scenie polityki europejskiej. Esej zawiera liczne odniesienia filozoficzne i jest znakomitym ćwiczeniem na logicznego myślenia. Polecam, to nie tylko lekcja historii, od początków do 1938 roku, ale również pięknego języka pisanego. Jest to nie tylko zasługą autora. To również kwestia znakomitego przekładu Jacka Balucha, który, oprócz tego, że był niezwykle kulturalnym i jasnomyślącym człowiekiem i dyplomatą, był też moim wykładowcą akademickim. Książka dostępna w zbiorach Książnicy karkonoskiej. (JJ)
Superrobak. Julia Donaldson
Superrobak nie jest zwyczajną dżdżownicą. Dzięki swoim umiejętnościom ratuje z opresji różne zwierzaki zamieszkujące ogród. Jest zwinny, długi i silny, co pomaga mu nieść pomoc. Ratuje żuka, który wpadł do studni i ropuszkę, która bezmyślnie wskoczyła na ulicę, a dla znudzonych pszczół staje się nawet skakanką! Robak cieszy się wielką popularnością. Wieść o jego chlubnych czynach zaczyna rozchodzić się po świecie i dociera do pieczary złego czarodzieja. Jest nią jaszczurka, która rozkazuje porwać robaka! Dżdżownica wpada w wielkie tarapaty. Czy ślimaki, pomrowy, mrówki, skorki i inni mieszkańcy ogrodu zdołają uwolnić przyjaciela? Przekonajcie się sami.
Polecamy zabawną i uroczą książkę, która niesie prosty przekaz – warto pomagać innym, bo kiedy sam będziesz potrzebować pomocy, możesz na nią liczyć. Rymowany, piękny tekst i kolorowe ilustracje Axel’a Scheffler’a zachęcają do sięgnięcia po lekturę. Zapraszamy! Książka dostępna w zbiorach Książnicy Karkonoskiej. (AJ)
