W Polsce obrona cywilna stanowi element systemu obronnego państwa i składa się na nią szereg przedsięwzięć planistycznych, organizacyjnych, szkoleniowych, inwestycyjnych, materiałowo - technicznych i zaopatrzeniowych. Przedsięwzięcia te są na bieżąco realizowane przez administrację rządową oraz samorządową, a także jednostki organizacyjne. Zadaniem obrony cywilnej jest ochrona ludności, dóbr kultury, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz udzielania pomocy poszkodowanym, zwalczanie klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska.
W myśl przepisów w czasie pokoju obrona cywilna ukierunkowana jest głównie na działania planistyczne, wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie mieszkańców. Jednym z ważniejszych działań czasu pokoju jest organizacja szkoleń oraz ćwiczeń kadr kierowniczych, formacji obrony cywilnej, a także ludności w ramach powszechnej samoobrony. Jednostki rządowe oraz samorządowe tworzą magazyny obrony cywilnej, w których w ramach swoich możliwości gromadzą sprzęt i wyposażenie niezbędne dla ochrony ludności oraz likwidacji skutków katastrof. Jednym z zadań obrony cywilnej jest również przygotowanie schronów oraz utrzymanie ich w gotowości.
Podczas ewentualnej wojny OC będzie odpowiedzialna między innymi za: ewakuację ludności z zagrożonych terenów, prowadzenie akcji ratowniczej, prowadzenie likwidacji skażeń, zaopatrywanie ludności w niezbędny sprzęt i wyposażenie, budowę awaryjnych ujęć wody pitnej, a także pomoc w grzebaniu zmarłych. Centralnym organem obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którym jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. W terenie obroną cywilną zawiadują wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin.
Niestety przepisy dotyczące obrony cywilnej w Polsce są niespójne i nie przystają do rzeczywistości – ocenia dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych Starostwa Powiatowego Edyta Kluczyńska. - Wiele aktów prawnych zostało usuniętych, a na ich miejsce nie pojawiły się nowe. Od wielu lat czekamy między innymi na nową ustawę o obronie cywilnej. Jej pojawienie się zapowiadano co najmniej kilkukrotnie, jednak ostatecznie do dziś nie została uchwalona. W ostatnich dniach o nowych regulacjach coraz głośniej mówią jednak zarówno przedstawiciele rządu oraz Państwowej Straży Pożarnej. Dokument jest na tyle obszerny, że zapewne jego droga legislacyjna chwilę zajmie, jednak nie zmienia to faktu, że ostateczne przyjęcie ustawy pociągnie za sobą konieczność opracowania kilku innych aktów prawnych, w tym dotyczących ochrony ludności i obrony cywilnej kraju. Zgodnie bowiem z opublikowanym na stronach Rządowego Centrum Legislacji projektem w momencie, kiedy niedawno przyjęta ustawa o obronie ojczyzny wejdzie w życie, moc straci ustawa o powszechnym obowiązku obrony, a to właśnie tam znajduje się duża część przepisów regulujących funkcjonowanie obrony cywilnej w Polsce.
Sporo do życzenia pozostawiają też zasoby miejsc w schronach i innych obiektach ochronnych dla ludności. Już od II wojny światowej ich liczba naszym kraju była niewystarczająca w stosunku do potrzeb. Rozpoczęcie ich budowy na większą skalę planowano dopiero w sytuacji podwyższenia stanu gotowości obronnej państwa. Z biegiem lat i narastającego poczucia bezpieczeństwa planowanie sił i środków ukierunkowano głównie na przeciwdziałanie skutkom huraganów, powodzi, trzęsień ziemi itp., a także aktom terroryzmu. W tym czasie w Polsce zrodziło się nowe spojrzenie na zagrożenia, które zaowocowało ustawą o zarządzaniu kryzysowym i przeniesieniem ciężaru zadań z obrony cywilnej do zarządzania kryzysowego.
W ostatnich latach procentowe zestawienie miejsc w budowlach ochronnych w stosunku do liczby mieszkańców spadło w naszym kraju poniżej 3%, co stanowi jeden z najniższych wskaźników w Europie. Nie określono prawnie nawet wymagań technicznych uwzględniających specyfikę tego typu obiektów budowlanych, zasad ich eksploatacji, utrzymania itp. Dla porównania w Szwecji znajduje się ponad 65 tys. schronów i ukryć dla 7 mln osób, co stanowi około 85% ludności kraju. W większości państw NATO stosuje się rozwiązania techniczne dostosowane do potrzeb i możliwości, w tym nawet ukrycia o bardzo małym stopniu osłonności, a także obiekty schronowe różnej odporności, dostosowane do szerszych programów osłonowych.
Warunkiem wstępnym do rozwoju budownictwa ochronnego w Polsce jest przygotowanie odpowiednich przepisów prawnych - uważa E. Kluczyńska. - Z uwagi na brak wspomnianej ustawy o OC szef Obrony Cywilnej Kraju, korzystając z ustawowych kompetencji, wydał jedynie „Wytyczne w sprawie zasad postępowania z zasobami budownictwa ochronnego”. Zgodnie z tym dokumentem w miastach planowanie zbiorowej ochrony ludności powinno być ukierunkowane na docelowe zapewnienie miejsc w budowlach ochronnych oraz ukryciach do doraźnego przygotowania dla co najmniej 25% ogółu ludności zamieszkującej obszar administracyjny danego miasta, z uwzględnieniem planów ewakuacji dla pozostałej, niechronionej ludności. Jest to postulowany wskaźnik, do którego należy dążyć, kształtując politykę przestrzenną miast i realizując nowe inwestycje celu publicznego.
W tej chwili na terenach gmin powiatu karkonoskiego nie ma typowych schronów, znajdują się w nich jedynie ukrycia oraz budowle ochronne. Za obiekty te odpowiedzialne są urzędy miast i gmin, a także zakłady pracy i zarządcy nieruchomości na terenach których się one znajdują. Z kolei w ramach swoich zadań z zakresu obrony cywilnej Starostwo Powiatowe w Jeleniej Górze na bieżąco prowadzi działania informacyjne oraz edukacyjne poprzez umieszczanie komunikatów na stronie internetowej oraz mediach społecznościowych. Najważniejszą rolę w zakresie edukacji społeczeństwa spełniają miasta i gminy, które są najbliżej mieszkańców. Działania edukacyjne odbywają się poprzez strony internetowe, ulotki, a także podczas spotkań i zebrań z lokalną społecznością - kończy E. Kluczyńska.
