Warto sobie uzmysłowić, iż na dobę wdychamy około 90 tys. litrów powierza, jeśli w tym powietrzu znajdują się poza tlenem, azotem i dwutlenkiem węgla szkodliwe pyły, to przez nasze płuca dziennie przechodzą ogromne ilości pyłów, który wielkość waha się od kilku nanometrów do nawet 100 mikrometrów.
Przykładowo mamy:
Pył PM10 – pył o średnicy cząstek poniżej 10 μm
Pył PM2,5-10 – pył o średnicy cząstek pomiędzy 2,5 μm i 10 μm
Pył drobny PM2,5 – średnica cząsteczek 2,5 μm
Pył submikronowy PM1 – średnica cząstek poniżej 1,0 μm
Pył ultradrobny PM0,1 – średnica cząstek poniżej 0,1 μm
Generalnie dzielimy pyły na dwie zasadnicze grupy, pyły gdzie cząstki są mniejsze od 2,5 µm - nazywane pyłami drobnymi, oraz na większe od 2,5 µm- pyłami grubymi. Różny jest ich wpływ na nasze zdrowie.
Pyły PM2,5-10 oraz większe powstają w sposób mechaniczny – w wyniku ścierania i kruszenia materiałów, są łatwiej usuwane z atmosfery. Pyły te, jeśli chodzi o zdrowie człowieka, mogą wnikać do odcinka tchawicowo-oskrzelowego, natomiast większe cząstki są zatrzymywane już w jamie nosowo-gardłowej.
Natomiast dużo groźniejsze, są cząstki drobne PM 2,5 i mniejsze, powstają głownie podczas procesów chemicznych, oraz spalania, Te najmniejsze pyłki dostają się do pęcherzyków płucnych, skąd z krwią mogą przedostawać się do innych organów.
Wszystkie te pyły negatywnie wpływają na zdrowie człowieka, w zależności od skutków ich oddziaływania rozróżniamy:
Pyły pylicotwórcze – czyli dwutlenek krzemu, piasek, kwarc, azbest, pyły ceramiczne oraz włókna szklane. Pyły te powodują trwałe uszkodzenie pęcherzyków płucnych, zwłóknienia tkanki płucnej, i finalnie pylicę.
Pyły drażniące – cząstki węgla, żelaza, szkła, aluminium, które mają własności drażniące poszczególne części ciała, np. błony śluzowe.
Pyły alergizujące – powodujące wystąpienie odczynów alergicznych.
Pyły toksyczne – obejmujące związki chemiczne prowadzące do zatrucia organizmu np. związkami ołowiu.
Pyły rakotwórcze – pyły azbestu, talk, ale też pyły drewna twardego (buk, dąb).
Pyły radioaktywne – zawierające pierwiastki promieniotwórcze.
Co jeszcze znajduje się w wdychanym powietrzu ?
Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA) to grupa związków chemicznych występujących w węglu, ropie naftowej i produktach pochodnych, takich jak koks, asfalt, benzyna. WWA dostają się do atmosfery wskutek niekompletnego spalania paliw stałych i płynnych oraz śmieci. Najbardziej rozpowszechnionymi związkami z tej grupy są benzo(a)piren i naftalen. WWA występują również w dymie tytoniowym oraz dymie pochodzącym ze spalania drzewa i świec. Dłuższe narażenie na WWA może spowodować wystąpienie katarakty, uszkodzenia nerek i wątroby, niewydolność układu odpornościowego a także nowotwory.
Tlenki azotu, których głównym źródłem jest ruch samochodowy, Szczególnie dwutlenek azotu NO2 uszkadza komórki w płucach i powoduje zwiększenie podatności na infekcje układu oddechowego.
Dwutlenek siarki SO2 – emitowany przez ciepłownie i inne zakłady przemysłowe, które jako źródła energii używają paliw kopalnych zawierających domieszki siarki oraz jej związków. Związek ten niekorzystnie wpływa na układ oddechowy, uszkadzając nabłonek dróg oddechowych (nos, gardło, płuca).
Tlenek węgla, który ma swoje źródło z dymów pochodzących z zakładów przemysłowych, dymów komunalnych, a także spalin samochodowych. Tlenek węgla wywołuje zmiany w układzie naczyniowo-sercowym.
Ozon jako zanieczyszczenie powietrza powstaje na skutek przemian fotochemicznych min. lotnych związków organicznych i tlenków azotu zachodzących pod wpływem światła słonecznego. Maksymalne stężenia ozonu obserwowane są w okresie letnim, w trakcie słonecznych, upalnych i suchych dni. Największe stężenia obserwuje się w dużych aglomeracjach miejskich, a głównym powodem jego powstawania jest emisja spalin samochodowych. Ozon uszkadza komórki układu oddechowego powodując stany zapalne, a także kaszel oraz zapalenie gardła.
Jakie jest źródło tych zanieczyszczeń powietrza ?
Jak wynika z raportu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska za rok 2015, do zanieczyszczenie powietrza w Polsce przyczynia się ogrzewanie domów piecami opalanymi paliwem stałym, węglem, drewnem czy śmieciami. To tzw. emisja niska, czyli wszystkie zanieczyszczenia pochodzące z ogrzewania domów - powoduje ona obecność 83,3 procent udziału pyłu PM10 w powietrzu. Kolejna przyczyna to komunikacja samochodowa - 7,4 procent obecności PM10, jednak tylko 7 procent wytwarzanego przez auta pyłu to tzw. emisja z rury - kilkanaście procent powoduje ścieranie opon i klocków hamulcowych, a aż 80 procent tzw. pylenie wtórne, czyli podrywanie pyłu osadzonego na powierzchni drogi przez ruch samochodowy. Podobnie z pyłem PM2,5 - główna przyczyna jego obecności w powietrzu znajduje się poza przemysłem - 50 procent, w 18 procentach powoduje ją transport drogowy, a w 10 - produkcja energii.
Publikacja sfinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
Publikacja zrealizowana przez Karkonoską Agencję Rozwoju Regionalnego.
