W siedzibie Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu zainaugurowano oficjalnie polsko-niemiecki projekt „Wzorcowa koncepcja ochrony i zarządzania zabytkowym krajobrazem kulturowym na przykładzie Wąwozu Pełcznicy pod Książem”.
Realizują go wspólnie wrocławski Uniwersytet Przyrodniczy oraz Technische Universität Dresden przy wsparciu fundacji DBU. Zamek Książ w Wałbrzychu jako partner aktywnie uczestniczy w pracach projektowych.
Partnerami w projekcie, których przedstawiciele wzięli udział w jego inauguracji są Zamek Książ w Wałbrzychu, Lasy Państwowe, Wody Polskie, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych, miasto Wałbrzych i miasto Świebodzice. Koordynatorami projektu są prof. Martin Köhler, dr Justyna Jaworek-Jakubskiej oraz inżynier Marlene Hößelbarth.
Dlaczego akurat Książ?
Po pierwsze nasza uczelnia podpisała umowę o współpracy z Zamkiem Książ w Wałbrzychu. A po drugie postanowiliśmy zacząć od miejsca, które pozwoli nam wypracować modelową strategię zintegrowanego zarządzania dużymi założeniami parkowymi, gdzie nakładają się różne funkcje: turystyka, ochrona przyrody, zabytków, interesy lokalnych mieszkańców – tłumaczy dr Justyna Jaworek-Jakubska.
Prace nad wnioskiem do DBU naukowcy rozpoczęli w 2018 roku. Pilotażowy w skali Polski projekt wykorzystuje doświadczenia zdobyte podczas realizacji podobnego, zakończonego w zeszłym roku w czeskiej Pradze, gdzie prace prowadzone były na terenie założenia klasztornego wpisanego na Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO i zlokalizowanego na terenie chronionego obszaru Natura 2000. Tam wypracowano koncepcje zintegrowanych działań i łączenia wszystkich funkcji wpisanych w ten rodzaj zabytku.
Polski projekt ma więc już sprawdzone ścieżki postępowania, ale jednocześnie jako pierwszy w naszym kraju, ma charakter pilotażowy. Zamykając go w 2023 roku chcemy mieć już wypracowany katalog dobrych praktyk uwzględniający wszystkich interesariuszy. Ale nie tylko, bo będzie też robiona pełna kwerenda w archiwach w Polsce, Niemczech i Anglii, powstanie też interaktywna mapa w GIS, na której naniesione będą wszystkie warstwy wprowadzanych na terenie całego założenia parkowo-pałacowego w Książu zmian – tłumaczy dr Justyna Jaworek-Jakubska, nie kryjąc, że realizowany już projekt jest iście rewolucyjny, bo w Polsce wciąż jeszcze za dziedzictwo kulturowe uznaje się głównie obiekty zabytkowe, a znacznie rzadziej parki i ogrody, które szybciej i łatwiej ulegają procesom degradacji.
Projekt realizowany w Książu przede wszystkim wymaga współdziałania różnych instytucji i znalezienia płaszczyzny porozumienia między nimi – bo celem jest wypracowanie porozumienia i katalogu dobrych praktyk dla wszystkich podmiotów uczestniczących w zarządzaniu tak skomplikowanym majątkiem.
Projekt składa się więc z czterech modułów. Pierwszy obejmuje zrównoważoną gospodarkę leśną, która będzie uwzględniać aspekty historyczne i estetyczne. Drugi to gospodarka wodna, gdzie naukowcy będą starali się m.in. odpowiedzieć na pytanie, czy są w stanie odtworzyć dawny staw łabędzi (uwzględniając kwestie ekologiczne i estetyczne). Kolejny moduł to turystyka – a więc z jednej strony zadbanie o jej rozwój, ale z drugiej szukanie odpowiedzi na pytanie, jak prowadzić trasy, zwłaszcza, że na terenie założenia jest rezerwat.
