Jelenia Góra: Kupieckie gmerki

W 1675 roku cech ten przekształcił się w Konfederację Kupiecką. Ten związek kupców i ich działania związane z produkcją i eksportem lnianych woali spowodował szybkie bogacenie się kilku kupieckich rodzin w mieście. Korzystało z tego całe miasto bowiem bogacący się mieszczanie budowali wspaniałe kamienice i rezydencje podmiejskie, a także fundowali obiekty ogólnodostępne i tworzyli fundacje wspierające kościoły, przytułki, szkoły itd.

Wśród przedstawicieli najbogatszych rodzin kupieckich Jeleniej Góry tamtych czasów byli: Baumgartenowie, Glafeyowie, Mentzlowie, Ihlowie, Buchsowie, Geyerowie, Glognerowie Kühnowie, Winklerowie, Tietzowie, Trallesowie czy Ullmannowiesch.

Wszyscy oni byli producentami woali (zwano ich „panami woali”). Dla ułatwienia czyj jest dany produkt i z kim prowadzą rozmowy kontrahenci, kupcy tworzyli własne symbole rozpoznawalno-własnościowe. Początkowo były to proste znaki kreskowe, do których z czasem wmontowywano wyobrażenia monogramowe, nawiązujące do ich nazwisk. Najbardziej rozbudowane znaki kupieckie miały przedstawienia obrazkowe (roślinne, figuralne, itp.).

Znaki takie umieszczano także na umowach, w testamentach, aktach cechowych, różnych innych dokumentach, na ekslibrisach, oraz godłach napieczętnych. Kupcy dbali o to aby ich znaki rozpoznawalne znalazły się na ich kamienicach i innych obiektach które wznieśli, także na grobowcach.

Znaki kupieckie, mieszczańskie, rzemieślnicze zwane gmerkami (z niem. Gemerk), pojawiły się już w średniowieczu. Początkowo stosowali je np. garncarze (na dnach naczyń), złotnicy, kowale, płatnerze. Te pierwsze gmerki były bardzo proste z czasem ulegały wzbogaceniu.

Gmerki mieszczańskie, w tym kupieckie, były także swego rodzaju odpowiedzią na herby szlachty, której przedstawiciele coraz częściej od XVI, wieku zaczęli osiedlać się w miastach. Gmerki kupieckie oceniano nieco niżej w porównaniu z herbami szlacheckimi, dlatego wielu wzbogacających się kupców zabiegało o pozyskanie szlachectwa i otrzymanie herbu. Tak zrobili najbogatsi kupcy jeleniogórscy t.j. Mentzlowie, Köhlerowie, Thomannowie, Sparrowie, Gottfriedowie.

W dużych miastach, także na terenie Polski, w ratuszach znajdują się wyeksponowane gmerki najbogatszych kupców, którzy tworzyli dobrobyt i pomyślność tych ośrodków. Gmerki jeleniogórskich kupców możemy znaleźć na kaplicach grobowych przy Kościele Łaski w Jeleniej Górze (można je tam odszukać).