Polska: Opodatkowanie fundacji rodzinnej w 2025 r. – najważniejsze zasady w praktyce

Rola sukcesyjna i ochronna
Fundacja rodzinna pełni kluczową rolę w procesie sukcesji biznesu rodzinnego. Umożliwia zachowanie integralności majątku i płynne przekazanie go kolejnym pokoleniom bez typowych problemów spadkowych, takich jak podział firmy na części czy konflikty między spadkobiercami. Dzięki jej konstrukcji przedsiębiorstwo może nadal funkcjonować jako całość, nawet po śmierci fundatora. Jednocześnie fundacja chroni aktywa przed nieprzewidzianymi roszczeniami czy niekorzystnymi decyzjami poszczególnych członków rodziny.

Cel podatkowy
Oprócz walorów sukcesyjnych, fundacja rodzinna została zaprojektowana tak, by oferować preferencyjne zasady opodatkowania:
• Dochody fundacji z inwestycji, dywidend, najmu czy sprzedaży aktywów są zwolnione z CIT, dopóki pozostają w fundacji.
• Podatek CIT w wysokości 15% pojawia się dopiero w chwili wypłaty świadczeń beneficjentom lub wydania mienia w związku z likwidacją.
• Wniesienie majątku do fundacji jest neutralne podatkowo – nie generuje obowiązku zapłaty podatków po stronie fundatora ani fundacji.
• Świadczenia dla najbliższej rodziny fundatora korzystają ze zwolnienia z PIT, dzięki czemu opodatkowanie ogranicza się wyłącznie do 15% CIT po stronie fundacji.

Takie rozwiązanie pozwala akumulować kapitał bez bieżącego opodatkowania, inwestować go i powiększać majątek fundacji, a jednocześnie kontrolować sposób jego dystrybucji. W efekcie fundacja łączy bezpieczeństwo aktywów z efektywnym planowaniem podatkowym, co czyni ją niezwykle atrakcyjnym narzędziem dla przedsiębiorców i rodzin biznesowych.

CIT – kiedy fundacja płaci podatek, a kiedy korzysta ze zwolnienia?
Jedną z największych korzyści fundacji rodzinnej jest zwolnienie podmiotowe z CIT na etapie, gdy gromadzi i inwestuje majątek. Oznacza to, że dochody z dywidend, odsetek, najmu, sprzedaży aktywów czy zysków kapitałowych nie są opodatkowane, dopóki pozostają w fundacji. Mechanizm ten przypomina model estońskiego CIT, gdzie podatek pojawia się dopiero przy dystrybucji zysków.

Kiedy pojawia się CIT 15%?
Jeśli chodzi o opodatkowanie fundacji rodzinnej to moment na to następuje dopiero przy wypłacie świadczeń na rzecz beneficjentów albo przy wydaniu majątku w związku z likwidacją fundacji. W obu przypadkach fundacja musi naliczyć CIT w stawce 15% od wartości przekazywanych środków. To fundacja jest podatnikiem – beneficjent otrzymuje już świadczenie „po potrąceniu” tego podatku.

Sankcyjny CIT 25% – za co grozi?
Zwolnienie z CIT nie jest bezwarunkowe. Fundacja może prowadzić tylko działalność wskazaną w ustawie, m.in. zarządzać majątkiem, inwestować w papiery wartościowe, wynajmować nieruchomości. Jeśli przekroczy te granice – np. zacznie prowadzić handel, usługi operacyjne czy najem krótkoterminowy – traci prawo do zwolnienia i zapłaci CIT 25% od dochodu z tej działalności. Sankcja ma zniechęcać do wykorzystywania fundacji do celów czysto biznesowych.
Przykład: Fundacja rodzinna wynajmuje mieszkanie prywatnemu najemcy – dochód jest zwolniony z CIT. Jeśli jednak zacznie świadczyć usługi hotelowe, fiskus uzna to za niedozwoloną działalność i opodatkuje zysk stawką 25%.

PIT beneficjentów – kto zapłaci, kto korzysta ze zwolnienia?
Oprócz podatku CIT po stronie fundacji, świadczenia wypłacane beneficjentom mogą powodować obowiązek zapłaty PIT. Obowiązek ten nie dotyczy jednak wszystkich w równym stopniu.

Zwolnienia dla najbliższych
Ustawa przewiduje korzystne zwolnienie z PIT dla osób z tzw. grupy „zerowej”: małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, rodzeństwa czy pasierbów fundatora. Jeśli to oni otrzymują świadczenia, nie płacą żadnego PIT – jedynym obciążeniem podatkowym pozostaje 15% CIT zapłacony przez fundację. To kluczowa preferencja, dzięki której wypłaty na rzecz rodziny są niemal jednokrotnie opodatkowane.

Pozostali beneficjenci – ryczałtowy PIT
Inni beneficjenci, np. dalsi krewni czy osoby niespokrewnione, muszą zapłacić PIT w formie ryczałtu. Stawki wynoszą:
• 10% – gdy beneficjent należy do I lub II grupy podatkowej względem fundatora,
• 15% – dla osób spoza rodziny.
Podatek ten pobiera i odprowadza fundacja jako płatnik. Co ważne, beneficjenci są dodatkowo zwolnieni z podatku od spadków i darowizn, więc nie ma ryzyka podwójnego opodatkowania tą daniną.

Efektywne obciążenie podatkowe
W przypadku wypłat dla rodziny fundatora łączny podatek to jedynie 15% CIT – znacznie mniej niż w standardowym modelu spółka–wspólnik (gdzie łączny podatek może przekroczyć 26%). Dla beneficjentów spoza rodziny podatek jest wyższy, bo oprócz 15% CIT fundacji dochodzi 10% lub 15% PIT.
Przykład: Fundacja wypłaca 200 000 zł beneficjentowi.
• Jeśli to syn fundatora – fundacja płaci CIT 30 000 zł, syn otrzymuje 170 000 zł netto.
• Jeśli to osoba niespokrewniona – fundacja płaci CIT 30 000 zł, a z pozostałych 170 000 zł potrąca jeszcze PIT 25 500 zł (15%), przekazując beneficjentowi 144 500 zł.
Takie zasady powodują, że struktura podatkowa fundacji jest najkorzystniejsza w obrębie rodziny fundatora, co odzwierciedla jej sukcesyjny charakter.

Kluczowe zdarzenia podatkowe: wniesienie majątku i likwidacja fundacji
Wniesienie mienia – neutralność podatkowa
Fundacja rodzinna powstaje po wniesieniu przez fundatora mienia o wartości co najmniej 100 000 zł. Przekazanie aktywów – czy to w formie gotówki, nieruchomości, udziałów, czy całego przedsiębiorstwa – jest neutralne podatkowo.
• Fundacja nie płaci CIT od otrzymanego majątku.
• Fundator nie rozpoznaje przychodu ani nie płaci PIT od tej czynności.
• Transakcja nie podlega PCC ani podatkowi od spadków i darowizn.
Wyjątkiem mogą być sytuacje, gdy fundator przekazuje majątek firmowy – wówczas należy przeanalizować skutki w jego działalności (np. wycofanie składników z ewidencji).

Likwidacja fundacji – kiedy pojawia się podatek?
Rozwiązanie fundacji rodzinnej, po spłacie zobowiązań, kończy się przekazaniem pozostałego majątku beneficjentom. Na tym etapie powstają dwa obowiązki podatkowe:
• Fundacja płaci CIT 15% od wartości wydanego majątku, traktując likwidację jak wypłatę świadczeń.
• Beneficjenci otrzymujący środki rozliczają PIT – z pełnym zwolnieniem dla najbliższej rodziny fundatora lub z ryczałtem 10/15% dla pozostałych.
Podatek od spadków i darowizn nie ma tu zastosowania, co eliminuje ryzyko potrójnego opodatkowania.

Praktyczne przykłady rozliczeń
Przykład 1: Fundator przekazał do fundacji nieruchomość wartą 5 mln zł. Fundacja sprzedała ją po kilku latach za 6 mln zł, a środki pozostają w fundacji – brak podatku.
Przykład 2: Przy likwidacji fundacji majątek wart 10 mln zł trafił do dwóch osób:
• Syn fundatora otrzymał połowę – fundacja zapłaciła CIT 750 tys. zł, a syn dzięki zwolnieniu PIT dostał pełną kwotę pomniejszoną tylko o ten CIT.
• Menedżer (beneficjent niespokrewniony) otrzymał drugą połowę – fundacja zapłaciła CIT 750 tys. zł, a z pozostałych 4,25 mln zł potrącono 15% PIT, więc ostatecznie dostał ok. 3,6 mln zł.
Dzięki takiemu modelowi, nawet w scenariuszu likwidacji, opodatkowanie jest przewidywalne i – w przypadku rodziny fundatora – relatywnie niskie.

Zmiany w 2025 r. i wnioski dla przedsiębiorców
Rok 2025 przynosi istotne modyfikacje w opodatkowaniu fundacji rodzinnych. Nowelizacje mają na celu ograniczenie nadużyć i zwiększenie wpływów budżetowych, ale jednocześnie zmieniają dotychczasowy korzystny model podatkowy.

Nowe przepisy – co się zmienia?
1. Opodatkowanie sprzedaży aktywów – planowane przepisy przewidują, że fundacja zapłaci CIT 19% już przy sprzedaży niektórych składników majątku wniesionych przez fundatora, zamiast – jak dotychczas – dopiero przy wypłacie środków. Ograniczy to możliwość odraczania opodatkowania przy dużych transakcjach.
2. Danina solidarnościowa – świadczenia z fundacji rodzinnej będą wliczane do podstawy obliczania tej daniny. Beneficjenci z wysokimi wypłatami mogą zapłacić dodatkowe 4% podatku od nadwyżki ponad 1 mln zł rocznie.
3. CFC (zagraniczne jednostki kontrolowane) – wprowadzono bardziej rygorystyczne zasady opodatkowania zagranicznych struktur powiązanych z fundacją. Dochody spółek kontrolowanych za granicą mogą zostać przypisane do opodatkowania w Polsce, co ogranicza korzystanie z rajów podatkowych.
4. Sankcje za niedozwoloną działalność – oprócz stawki 25% CIT, sąd rejestrowy zyskał możliwość rozwiązania fundacji prowadzącej działalność wykraczającą poza cele ustawowe.

Wpływ zmian na planowanie podatkowe
Nowe regulacje zmniejszają zakres preferencji, szczególnie w obszarze obrotu aktywami i wypłat dla zamożnych beneficjentów. Przedsiębiorcy muszą liczyć się z wyższymi kosztami podatkowymi przy sprzedaży wniesionego majątku i większym nadzorem fiskusa nad strukturami zagranicznymi.

Rekomendacje – jak przygotować się na nowe regulacje?
• Przeanalizuj statut – powinien jasno określać cele fundacji i sposób zarządzania aktywami, by uniknąć zarzutów prowadzenia działalności niedozwolonej.
• Rozważ timing transakcji – jeśli planowane są duże sprzedaże, warto sprawdzić, czy opłaca się je zrealizować przed wejściem w życie nowych zasad.
• Zadbaj o zgodność z AML i CRBR – prawidłowe zgłoszenia beneficjentów oraz transparentna struktura uchronią przed sankcjami.
• Korzystaj z interpretacji podatkowych – indywidualne interpretacje KIS wciąż są skuteczną tarczą ochronną przy skomplikowanych operacjach.
Dzięki świadomemu planowaniu fundacja rodzinna, mimo zaostrzenia przepisów, pozostaje skutecznym narzędziem sukcesji. Kluczem będzie bieżące monitorowanie zmian prawa i elastyczne dostosowywanie strategii podatkowej.