29 października 2025 roku zaprosiłem chętnych na 44. spacer historyczno-krajoznawczy organizowany przez Muzeum Karkonoskie i Regionalną Pracownię Krajoznawczą Karkonoszy działającą w Oddziale PTTK „Sudety Zachodnie” w Jeleniej Górze. Tym razem za temat spaceru obrałem historię I Liceum Ogólnokształcącego w Jeleniej Górze popularnie nazywanego „Żeromem”.
Szkoła za patrona ma Stefana Żeromskiego więc nic dziwnego, że właśnie takie miano do niej pasuje. Oczywiście w szkole jest więcej odniesień do Stefana Żeromskiego. Uczniowie wchodząc do jednej z sal witają się ze znajdującym się tam szkieletem anatomicznym człowieka pieszczotliwie nazywanym Stefankiem, a z okazji ostatniego święta przed wejściem do szkoły ustawiono kolejnego w Jeleniej Górze jelonka, któremu również nadano imię Stefanek.
Ponieważ w roku obecnym I Liceum Ogólnokształcące w Jeleniej Górze obchodzi jubileusz 80-lecia działalności przygotowano uroczystą akademię w której uczestniczyli zarówno uczniowie jak i nauczyciele szkoły. Oczywiście przybyli także absolwenci z poprzednich roczników jak i emerytowani nauczyciele. Szkołę odwiedzili przedstawiciele władz samorządowych i oświatowych. Było wiele ciekawych rozmów, były życzenia i podziękowania ale chyba najważniejszym okazały się wzruszenia, których wiele osób nie kryło.
Wracając jednak do samej szkoły. Początek nauczania w tym obiekcie miał miejsce już w 1913 roku. Niemiecka placówka oświatowa otrzymała za patronów braci Humboldtów. Alexander von Humboldt był jednym z twórców nowoczesnej geografii a Wilhelm von Humboldt wywarł znaczący wpływ na rozwój filozofii, językoznawstwa i edukacji.
Pierwsi polscy uczniowie rozpoczęli naukę w 1945 roku. Początkowo szkoła funkcjonowała jako Państwowe Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące. Na początku lat pięćdziesiątych XX wieku powołano Liceum Pedagogiczne. W 1956 roku miała uroczystość nadania szkole imienia Stefana Żeromskiego.
W trakcie 80 lat działalności szkoły miało miejsce wiele przekształceń związanych ze zmianami w sposobach edukacji ogłaszanych przez państwo. Dzisiaj I LO w Jeleniej Górze zaliczane jest do najlepszych placówek Dolnego Ślaska. Wynika to z zaangażowania kadry nauczycielskiej ale także z nastawienia samych uczniów. Wystarczy wspomnieć, że zdawalność egzaminów maturalnych często oscyluje w granicach maksimum.
Uczestnicy naszego spaceru zostali oprowadzeni po szkole przez dr Jolantę Ryglewską, która przybliżyła nam okazjonalną wystawę ukazującą m.in. kształtowanie administracji polskiej w okresie powojennym kiedy to urzędnicy polscy po kolei przejmowali poszczególne obiekty spod kurateli wojska radzieckiego. Pierwszym powojennym starostą jeleniogórskim mianowano Wojciecha Tabakę.
Od razu zaczęto zmieniać nazwy ulic i placów na polskie i by pokazać, że administracja polska już działa wywieszano na budynkach polskie flagi. Już w roku szkolnym 1945/46 uruchomiano kolejne szkoły, zarówno podstawowe, średnie, jak i zawodowe. Pierwsze Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące rozpoczęło rok szkolny 2 września 1945 roku. Początkowo dyrektorem placówki był Stanisław Maciukiewicz, następnie Maksymilian Tazbir.
Niestety, w historii szkoły miały miejsce także wydarzenia, które nie powinny się nigdy wydarzyć. Jedna z działających wówczas organizacji niepodległościowych – Orlęce Oddziały Bojowe – założona przez ucznia Antoniego Chylińskiego prowadząca działalność propagandową sprzeczną z oficjalnie uznawanym nurtem politycznym została zdekonspirowana i w roku 1949 aresztowano jej członków.
Po pokazowym procesie przed Wojskowym Sądem Rejonowym wszystkich skazano na kary długoletniego więzienia. Innym tragicznym wydarzeniem z powojennej historii szkoły była śmierć ucznia Janusza Barana zastrzelonego przez żołnierzy sowieckich za nie podporządkowanie się próbie odebrania mu roweru.
Niektórzy uczęszczający do szkoły uczniowie w późniejszych latach zapisali się w historii różnych dziedzin jako wybitne jednostki. I tak w latach 1946-1949 uczyli się tutaj Andrzej Zawada, Stanisław Bareja i Jerzy Kosiński.
Andrzej Zawada (1928-2000) określany jest pionierem himalaizmu zimowego. W 1974 roku, jako pierwszy człowiek na świecie (wraz z Andrzejem Heinrichem) przekroczył zimą barierę 8 tysięcy metrów nad poziomem morza wchodząc na Lhotse. Kolejnym jego wyczynem (wraz z Krzysztofem Wielickim i Leszkiem Cichym) było w 1980 roku wejście na Mount Everest. Było to pierwsze zimowe wejście na najwyższy szczyt Ziemi.
Stanisław Bareja (1929-1987) – reżyser, scenarzysta filmowy, aktor. Znany przede wszystkim jako twórca filmów i seriali komediowych oraz kryminałów.
Jerzy Kosiński (1933-1991) – pisarz pochodzenia żydowskiego urodzony jako Józef Lewinkopf. Najbardziej znaną jego powieścią jest „Malowany ptak”.
Jednym z nauczycieli był Józef Sykulski (1905-1994), autor wielu publikacji o regionie. Napisał m.in. kontrowersyjną pozycję „Liczyrzepa, zły duch Karkonoszy i Jeleniej Góry”.
Prezentowana w szkole wystawa przybliża wiadomości o życiu kulturalnym w Jeleniej Górze tuż po wojnie, o pierwszych polskich czasopismach, o pierwszych zakładach rzemieślniczych ale także o rozwoju sportu i turystyki. Już we wrześniu 1945 roku w Przesiece powstało Dolnośląskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Pozwoliło to na zapobieżenie dewastacji obiektów turystycznych. Uratowano wtedy wiele schronisk górskich.
Trzeba przyznać, że w szkole dba się o pamięć osób z nią związanych. Na korytarzach szkolnych znajduje się wiele tablic im poświęconych.
Największe jednak wrażenie na nas wywarła aula. To wielkie pomieszczenie w którym odbywają się wszystkie uroczystości szkolne. Jego wyposażenie jest bardzo intrygujące. Ładne witraże, portret Stefana Żeromskiego, scena i dodatkowe miejsca dla publiczności na balkonach. Ciekawe ozdoby umieszczone na suficie. Wizerunki widoczne w plafonach przedstawiają m.in. filozofię będącą źródłem wszelkich nauk, chwałę postępu techniki czy szlachetnej rywalizacji na polu sportu i nauki.
Na koniec naszej wizyty w szkole pozwoliliśmy sobie wykonać kilka pamiątkowych zdjęć. Okazało się, że spora grupa osób była absolwentami Liceum, jedna zaś osoba była tu nauczycielem.
W drugiej części spaceru zaprowadziłem wszystkich na Skwer PTTK „Sudety Zachodnie” gdzie przedstawiłem wizję jego rewitalizacji oraz odniosłem się do historii działalności naszego Oddziału PTTK na przestrzeni osiemdziesięciu lat.
Kończąc relację z kolejnego spaceru dziękuję pani dr Jolancie Ryglewskiej za oprowadzanie po szkolnych zakamarkach i bardzo ciekawą opowieść, a wicedyrektor szkoły pani Małgorzacie Krynickiej za umożliwienie nam odwiedzenia tej wyjątkowej placówki oświatowej.
